Arabuluculuk, taraflar arasındaki uyuşmazlığın tarafsız bir üçüncü kişinin yardımıyla çözümünü amaçlayan bir yöntemdir. Arabulucu tarafları bir araya getirerek uyuşmazlığın çözümünü amaçlayan bu alanda uzman, bağımsız ve tarafsız kişidir. Taraflar yargılamaların uzun sürmesi, uyuşmazlığın mahkemeler aracılığıyla çözümünün daha maliyetli olması, arabuluculuk sürecinde daha etkin rol almaları gibi sebeplerle uyuşmazlığın arabuluculuk yoluyla çözülmesini tercih edebilmektedirler.

Sıklıkla karıştırılmakla beraber Uzlaştırma, ceza yargılamasında uygulanırken Arabuluculuk, hukuk uyuşmazlıklarında uygulanmaktadır.

Arabuluculuk zorunlu arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk olarak ikiye ayrılmaktadır.  

Zorunlu Arabuluculuk : Tarafların dava açmadan önce başvurmalarının zorunlu olduğu, başvurmadan dava açıldığı taktirde davanın usulden reddedileceği arabuluculuk yöntemine zorunlu arabuluculuk denir. İş davalarında arabuluculuk zorunlu olup arabulucuya başvurmadan dava açılamaz.

İhtiyari Arabuluculuk  : Tarafların zorunlu olmadığı halde uyuşmazlığın daha hızlı çözüme kavuşması amacıyla başvurduğu arabuluculuk yöntemidir. Taraflar üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği her türlü uyuşmazlığın çözümü için ihtiyari arabuluculuğa başvurabilir. Örneğin çocuğun velayeti ile ilgili uyuşmazlık tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği bir konu olmadığı için arabuluculuğa başvurulamazken, iş kazası nedeniyle maddi – manevi tazminat uyuşmazlıklarında dava açmadan önce arabuluculuğa zorunlu olmadığı halde taraflar arabuluculuğa başvurarak uyuşmazlığı bu yolla çözebilirler.     

 

HANGİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCULUK ZORUNLUDUR ?

- 01.01.2018 tarihinden itibaren İş Hukuku uyuşmazlıkları;

- 01.01.2019 tarihinden itibaren ticari uyuşmazlıklar,

- 28.07.2020 tarihinden itibaren Tüketici Mahkemelerinde görülen uyuşmazlıklar,

- 01.09.2023 tarihinden itibaren de Kira Hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar, Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar, Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar, Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvuru dava şartıdır. Bu uyuşmazlıklarda arabuluculuğa başvurmadan dava açılırsa dava usulden reddedilir.

 

ARABULUCULUK ÜCRETİNİ KİM ÖDER ?

 

Arabuluculuğa başvurmanın zorunlu olduğu uyuşmazlıklarda arabuluculuk sonucunda anlaşma olmaması halinde iki saate kadar olan ücret Bakanlık tarafından ödenir. Görüşme süresi iki saati aşarsa aşan kısmı taraflar öder.

Arabuluculuk sonucunda anlaşma sağlanması halinde arabuluculuk ücreti anlaşma sağlanan miktar  üzerinden belirlenir. Bu durumda arabuluculuk ücreti yüzde 6’dan başlar ve miktar arttıkça yüzde 0,5’e kadar düşebilir. Örneğin arabuluculuk sonucu taraflar 100.000 TL’nin ödenmesi konusunda anlaşırlarsa bu durumda ödeyecekleri arabuluculuk ücreti 6.000 TL iken 500.000 TL’nin ödenmesi konusunda anlaşırlarsa arabuluculuk ücreti 23.600 TL olmaktadır.

Tüketici uyuşmazlıklarında durum farklı olup anlaşma olması durumunda dahi arabuluculuk ücreti Bakanlık tarafından karşılanır.

İhtiyari arabuluculukta ise anlaşma olması ya da olmaması durumlarında arabuluculuk ücreti taraflarca karşılanır.

Kural olarak arabuluculuk ücretinin taraflarca eşit olarak ödenmesi gerekir ancak taraflar  arabuluculuk ücretinin kim tarafından ve nasıl ödeneceğini serbestçe kararlaştırabilirler. Örneğin arabuluculuk ücretinin tamamının işveren tarafından ödenmesi konusunda taraflar anlaşabilir.

 

ARABULUCULUK SÜRECİNE TARAFLARDAN BİRİ KATILMAZSA NE OLUR ?

 

Arabuluculuğa başvurmanın zorunlu olduğu durumlarda taraflardan biri geçerli bir mazereti olmaksızın ilk toplantıya katılmazsa bu taraf davada haklı çıksa bile yargılama giderlerinin tamamından sorumlu tutulur. Arabuluculuk toplantısına katılmamanın yaptırımı son derece ağır olup katılmayan taraf davayı kaybetmiş gibi yargılama giderlerinden sorumlu tutulur. Bu nedenle geçerli bir mazeret olmadıkça arabuluculuk toplantısına katılmak son derece önemlidir.

 

ARABULUCULUK SÜRECİ NE KADAR SÜRER ?

 

Arabuluculuk süreci arabulucunun görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırılmalıdır. Ancak bu süreç arabulucunun gerekli görmesi halinde 1 hafta daha uzatılabilir. Ticari uyuşmazlıklara ilişkin süreç, arabulucunun görevlendirilmesinden itibaren 6 hafta içinde sonuçlandırılmalıdır. Ancak bu süreç arabulucunun gerekli görmesi halinde 2 hafta daha uzatılabilir. Yani ticari uyuşmazlıklar hariç diğer uyuşmazlıklarda arabuluculuk süreci 3 hafta içinde sonuçlandırılırken bu süre arabulucu tarafından en fazla 1 hafta daha uzatılabilir. Ticari uyuşmazlıklarda ise arabulucu 6 hafta içinde süreci sonuçlandırmalıyken bu süre en fazla 2 hafta daha uzatılabilir.

 

ANLAŞMA SAĞLANAN KONULARDA TEKRAR DAVA AÇILABİLİR Mİ ?

 

Arabuluculuk sürecinde tarafların anlaştığı ya da anlaşamadığı hususlar tutanakta belirtilir. Anlaşma sağlanamazsa son tutanak düzenlenir ve arabuluculuğa başvuran taraf son tutanakla birlikte davasını açabilir.

Anlaşma sağlandığında son tutanakla beraber anlaşma belgesi düzenlenir ve taraflara verilir. Anlaşma belgesinde tarafların üzerinde anlaştığı hususlar detaylı olarak belirtilir.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılması halinde, üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflarca dava açılamaz. Örneğin işçi ile işveren arasında kıdem tazminatı konusunda anlaşma sağlandığı taktirde işçi tarafından kıdem tazminatı alacağıyla ilgili olarak bir daha dava açılamaz.