Kambiyo senetlerinin bir türü olan çek günümüz ticaret hayatında en sık kullanılan ödeme araçlarından biridir. Bankaya ibraz edilen çekin karşılıksız çıkması durumunda çeşitli cezai yaptırımlar öngörülmüştür. Bunlar adli para cezası, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı gibi cezai yaptırımlardır. Ayrıca hükmedilen adli para cezasının ödenmemesi durumunda bu ceza doğrudan hapis cezasına çevrilir.

   KİMLER ŞİKAYET EDEBİLİR

         Şikayet hakkı çeki elinde bulunduran hamile aittir. Kanunda “üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikayeti üzerine” denildiği için şikayet hakkı çeki bankaya ibraz eden hamile tanınmıştır. Eski kanun şikayet hakkını aynı zamanda cirantalar ve bankaya tanımışsa da yeni kanun bu hakkı sadece hamile tanımıştır.

 ŞİKAYET SÜRESİ

         Karşılıksız çek suçunun takibi şikayete bağlıdır. Yani bankaya ibraz edilen çekin karşılıksız çıkması durumunda hamilin şikayeti olmadığı taktirde kendiliğinden dava açılmaz. Şikayet süresi fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 3 aydır. Bu süre şikayet hakkına sahip olan kişinin karşılıksız çek düzenleme suçunu öğrendiği tarihten itibaren başlayacak ve her durumda suça konu eylemin işlendiği tarihten itibaren bir yılı geçemeyecektir.

 YAPTIRIMLAR

         Çek bankaya ibraz edildiğinde karşılıksızdır işlemi yapılırsa hamilin şikayeti  üzerine her bir çekle ilgili olarak bin beşyüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Hükmedilecek para cezası çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz.

         Adli para cezası ile birlikte mahkeme tarafından ayrıca çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Bu yasağın bulunması durumunda ise mahkeme çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına karar verir. Yargılama sırasında da koruma tedbiri olarak mahkemece kendiliğinden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir.

  Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yükümlüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz.

  Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarlarını ve varsa lehtarlarını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste hâlinde vermekle yükümlüdür.

         Adli para cezası ödenmediği taktirde bu ceza doğrudan hapis cezasına çevrilir. Ayrıca bu suç nedeniyle verilen ceza hakkında ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümler uygulanmaz. Yani adli para cezası ve ödenmediği taktirde para cezası hakkında erteleme kararı verilemez ya da başka bir yaptırıma çevrilemez.

         Karşılıksız kalan çek bedeli ile birlikte ticari işlerde uygulanacak temerrüt faiziyle birlikte ödenmesi ya da şikayetten vazgeçilmesi durumunda kişi hakkında yargılama aşamasında düşme kararı, mahkumiyet hükmünün kesinleşmesinden sonra ise mahkeme tarafından hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verilir.

          Kişi, mahkûm olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasını isteyebilir.

 GÖREVLİ-YETKİLİ MAHKEME

         Karşılıksız çek nedeniyle yapılacak şikayetlerde icra mahkemesi görevlidir. Yetkili mahkeme ise çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da hesap sahibinin yahut şikayetçinin yerleşim yeri mahkemesinde görülür. Görüldüğü üzere yetkili mahkeme ile ilgili olarak hamile seçim hakkı tanınmıştır.