Doğum izni diğer adıyla analık izni kadın işçilere kanun gereğince doğumdan önce ve sonra verilen izindir. Aslında doğum izni denilince akla aynı zamanda süt izni, babalık izni gibi izinler gelse de yazımızda yalnızca kadına doğum öncesi ve sonrası verilen izinler ile gebelik nedeniyle kadının sahip olduğu diğer hakları inceleyeceğiz.   

 

Doğum İzni Ne Kadardır ?

Kadın işçilere doğumdan önce sekiz hafta doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere on altı haftalık süre için doğum izni verilir. İkiz ya da üçüz gibi çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki süreye iki hafta eklenir. Yani çoğul gebelik halinde kadına doğumdan önce on hafta doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplamda on sekiz hafta doğum izni verilir.

Doğum izninin her ne kadar doğumdan önce sekiz hafta doğumdan sonra sekiz hafta şeklinde kullandırılması esas olsa da kadının sağlık durumu uygun olduğu taktirde doğumdan önceki üç haftaya kadar çalışmaya devam edebilir. Bu durumda doğumdan önce kalan süre doğumdan sonraki süreye eklenir. Yani kadın işçi, doğumdan önce sekiz hafta olan izin hakkından yalnızca üç haftayı kullandığından kalan beş haftalık süre doğum sonrası izne eklenir. Böylece doğumdan önce kalan beş hafta doğumdan sonraki sekiz haftaya eklenir ve doğum sonrası toplamda 13 hafta daha izin kullanır.

Kadın işçinin erken doğum yapması halinde de doğum öncesi kullanılmayan süreler doğumdan sonraki sürelere eklenir.  

 

Doğum İzninden Sonra Ücretsiz İzin Talep Edilebilir Mi ?

Kadın işçinin doğum izninin toplam on altı hafta, çoğul gebelik halinde ise on sekiz hafta olduğunu yukarıda belirtmiştik. Peki bu süreler bittikten sonra kadın işçi ücretsiz izin talep edebilir mi ?

Kadın işçiye isteği halinde on altı haftalık sürenin, çoğul gebelik halinde ise on sekiz haftalık sürenin tamamlanmasından sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu hak yalnızca biyolojik anne babaya tanınmamış olup üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın işçiye de bu ücretsiz izin hakkı tanınmıştır.

Bunun dışında yine istek halinde kadın işçiye ilk doğumunda altmış gün, ikinci doğumunda yüz yirmi gün, sonraki doğumlarda ise yüz seksen gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul gebelik halinde bu sürelere otuzar gün eklenirken çocuğun engelli doğması durumunda bu süre üç yüz altmış gün olarak uygulanır. Yani bu durumda kadın işçi yarı zamanlı olarak çalışabilir. Bu hak da aynı zamanda üç yaşından küçük çocuğu evlat edinen kadınlara da tanınmıştır.

 

Doğum İzinleri Uzatılabilir Mi ?

Doğumdan önceki ve sonraki izinler, kadının sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doktor tarafından verilecek raporla arttırılabilir.

 

Kadın İşçi Doğumdan Sonra Kısmi Süreli/ Part Time Çalışabilir Mi ?

Doğum izninin bitiminden sonra çocuğun zorunlu eğitime başlayacağı tarihe kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli / part time çalışma talebinde bulunabilir. Bu durumda bu talebi işverence kabul edilmeli ve bu gerekçeyle işçinin iş akdi sonlandırılmamalıdır.  Bu haktan faydalanmak ya da part time çalışmadan tam süreli çalışmaya geçmek isteyen işçi bu durumu işveren bir ay önceden yazılı olarak bildirmelidir. Kısmi süreli çalışma hakkı yalnızca kadına değil aynı zamanda eşi doğum yapan erkeklere de tanınmıştır. Bunun için her iki eşin de çalışıyor olması gerekir. Kısmi süreli çalışmada çalışma süresi, o işyerindeki çalışma süresinin en fazla 2/3’ü olarak belirlenebilir.

Kısmi süreli çalışma ;

-Özel sağlık kuruluşlarında müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,

-Durmaksızın vardiyalar halinde işçi çalıştırılan sanayi işlerinde,

-Bir yıldan az süren mevsimlik ve kampanya işlerinde,

-İşin niteliği gereği, sürelere bölünerek çalıştırılması mümkün olmayan işlerde ancak işveren tarafından kabul edilirse yapılabilir. Yani bu tür işlerde işveren işçinin kısmi süreli çalışma teklifini kabul etmek zorunda değildir. Ancak bunun dışındaki işlerde işçinin kısmi süreli çalışma teklifini işveren kabul etmek zorundadır.

 

Gebelik Nedeniyle Kadının İşçinin Sahip Olduğu Diğer Haklar Nelerdir ?

İzinler dışında kanunda kadın işçinin gebelik sürecinin daha sağlıklı geçmesi için bir takım düzenlemeler bulunmaktadır. Gebelik süresince doktor kontrolleri gerekli olduğu için işveren tarafından kadın işçiye periyodik kontroller için izin verilmesi gerekir. Periyodik kontroller için verilecek izinler ücretli izin sayılmaktadır. Bu nedenle işveren tarafından çalışanın ücretinden kesinti yapılamaz. Ayrıca gebe kadının çalıştığı iş sağlığına uygun olmalı, gebeliğini olumsuz etkileyecek bir işte çalıştırılmamalıdır. Bu nedenle hekim raporuyla da gerekli görüldüğü taktirde gebe kadının sağlığına uygun, daha hafif işte çalıştırılması gerekir. 

Çalışan gebe kadının mesai saatleri de kanunla kısıtlanmıştır. Gebelik döneminde kadın işçi günde en fazla 7,5 saat çalıştırılabilir. Ayrıca doğum öncesi kadının gece çalıştırılması da yasaklanmıştır.

 

Doğum İzni Yıllık İzin Hesabında Çalışılmış Gibi Hesaba Katılır Mı ?

Kanunda doğum izninin yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılacağı açıkça düzenlenmiştir. Bu nedenle kadına verilen on altı haftalık ve çoğul gebelik halinde on sekiz haftalık süreler yıllık izin bakımından çalışılmış sayılarak hesaba katılır.